Inleiding

Met dit jaarverslag leggen de Hoge Raad en het parket bij de Hoge Raad publiekelijk verantwoording af over de verrichte werkzaamheden en de middelen die daarvoor zijn ingezet in het jaar 2020.

Een complexe samenleving kan niet zonder ordening door recht. Wetgeving en uitvoering bepalen de grote lijnen, in een parlementaire democratie gelegitimeerd door het electoraat. In de rechtspraak komt het vaak aan op rechtshandhaving en het beslechten van conflicten tussen personen. De lijnen waarlangs geschilbeslechting plaatsvindt, de wijze waarop recht wordt toegepast, moet zichtbaar onafhankelijk van partijen met respect voor de wetgever en met inachtneming van fundamentele rechten gestalte krijgen. Rechtspraak vervult zo een vitale functie in de samenleving. Dat geldt zeker in de context van een pandemie, waarin aanspraken op recht zich langs onverwachte invalshoeken aandienen en die veelal met dringende spoed om een oplossing vragen.

Dit jaarverslag verschijnt tijdens de COVID-19-pandemie. Achteraf bezien verscheen het jaarverslag over 2019 in de beginperiode van de wereldwijde gezondheidscrisis. De Hoge Raad heeft in 2020 zoveel als mogelijk gewaarborgd dat de rechtsprekende taak kon doorgaan, binnen de grenzen van de maatregelen ter bestrijding van het coronavirus. Uit de eigen ervaringen en uit de cijfers over 2020 blijkt dat de Hoge Raad goed heeft kunnen doorwerken in coronatijd. Hoe de Hoge Raad dat heeft gedaan kunt u lezen in de rubriek 2020: het jaar waarin de gezondheidscrisis begon.

In de rubriek Kerntaken Hoge Raad wordt ingegaan op de kerntaken van de Hoge Raad op het gebied van rechtseenheid, rechtsontwikkeling en rechtsbescherming. Geen van deze kerntaken kan afzonderlijk goed worden vervuld zonder aandacht voor de andere.

De rubriek Contacten met de wetgever gaat over de relatie tussen de kerntaken van de Hoge Raad en de wetgevende macht. Hier worden ook de arresten vermeld waarin de Hoge Raad in 2020 een signaal aan de wetgever heeft gegeven.

Een volgend onderdeel in ‘2020 Uitgelicht’ gaat over het contact tussen de Hoge Raad en de samenleving. Hier wordt iets verteld over hoe de Hoge Raad de samenleving informeert en met de samenleving communiceert. De Hoge Raad is sinds zijn oprichting in 1838 één van de gezaghebbende instituten binnen onze democratische rechtsstaat. Een goed contact tussen de Hoge Raad en de samenleving is van groot belang om de rechtspraak van de Hoge Raad bij de tijd te houden. De Hoge Raad wil in de samenleving zichtbaar, aanspreekbaar en herkenbaar zijn. Uiteraard neemt de Hoge Raad hierbij de distantie in acht die hem in staat stelt om onafhankelijk en juridisch leidend te zijn binnen de geboden wettelijke kaders, bijvoorbeeld als het gaat om maatschappelijke controverses. In de afgelopen jaren is de communicatie met de samenleving intensiever geworden. Hoe de Hoge Raad in 2020 hieraan invulling heeft gegeven, komt aan de orde in de rubriek Contacten met de samenleving.

In het jaar 2020 kreeg de Hoge Raad een nieuwe president. Na de gebruikelijke ambtstermijn van zes jaar trad Maarten Feteris per 1 november 2020 terug als president. Zijn opvolger, Dineke de Groot, is de eerste vrouwelijke president sinds de oprichting van de Hoge Raad in 1838. Te midden van de coronamaatregelen waren het afscheid van de vertrekkende en de installatie van de nieuwe president gebeurtenissen waar mensen meer dan ooit deelgenoot van konden zijn omdat de zittingen live werden gestreamd. In de rubriek President en procureur-generaal is meer te lezen over de positie en taken van deze ambten, ook in hun onderlinge verhouding.

Verder worden in dit jaarverslag ter illustratie per rechtsgebied enkele zaken besproken waarin de Hoge Raad het afgelopen jaar uitspraak heeft gedaan en die belangrijk zijn geweest voor de rechtseenheid, rechtsontwikkeling en rechtsbescherming of die anderszins maatschappelijk relevant zijn. Die vindt u terug in de rubrieken over de drie kamers. Hier vindt u ook de in dit jaarverslag gepubliceerde cijfers voor het desbetreffende rechtsgebied.

Een ander onderdeel van het jaarverslag gaat over de activiteiten van de procureur-generaal bij de Hoge Raad en zijn parket in het verslagjaar. De belangrijkste taak van het parket is het geven van wetenschappelijk onderbouwde juridische adviezen, zogenoemde conclusies, die in rechtszaken aan de Hoge Raad worden uitgebracht. In de rubriek Parket wordt daarop verder ingegaan en wordt ook aan de bijzondere taken van de procureur-generaal aandacht besteed.

Tot slot wordt in dit jaarverslag ingegaan op de externe en interne klachten en de cijfers over 2020.