Contacten met de samenleving

Met de drie kerntaken: rechtsontwikkeling, rechtseenheid en rechtsbescherming vervult de Hoge Raad een belangrijke rol in de samenleving. Het is noodzakelijk dat de cassatierechtspraak van de hoogste rechter voor mensen in de samenleving goed toegankelijk is. Ook de zichtbaarheid van de koers van de hoogste rechter en van het instituut dat deze koers uitzet, is essentieel. In die zin is de hoogste rechter als een baken voor de rechtspraktijk en de samenleving. Zo’n baken moet, net als een baken op zee, zichtbaar zijn en een duidelijke richting aanwijzen.

De Hoge Raad onderneemt jaarlijks verschillende activiteiten om het belang van de Hoge Raad voor onze samenleving te verduidelijken. Sommige dragen bij aan de zichtbaarheid en herkenbaarheid van de Hoge Raad en bieden mogelijkheden om nader kennis te maken met de taken van de Hoge Raad. Daarnaast zijn er activiteiten waar leden of medewerkers van de Hoge Raad aanspreekbaar zijn voor algemene vragen over die taken of voorlichting daarover geven. Dat gebeurde ook in het ‘coronajaar’ 2020.

Publiceren van uitspraken, conclusies, persberichten, tweets en livestreams
Ook in 2020 hebben de Hoge Raad en het parket bij de Hoge Raad veel arresten en conclusies gepubliceerd. In een aantal gevallen is daarnaast een nieuwsbericht en/of tweet verschenen. In 2020 heeft de Hoge Raad een aantal keer een livestream bij een uitspraak ingezet: in het rechtsgebied strafrecht bij de uitspraak over euthanasie bij vergevorderde dementie, in de zaak tegen de verdachte van de verkrachting en het doden van Anne Faber, in de zaak van het doden van zakenman Koen Everink en in de zaak tegen de verdachte van de verkrachting en het doden van Nicole van den Hurk. In het rechtsgebied civiel recht was er een livestream in de zaak over het wel of niet terughalen van een aantal IS-uitreizigers en hun kinderen en bij een mondeling pleidooi met een groot aantal procespartijen waarvoor, in verband met de coronamaatregelen, geen plek was in de zittingszaal. Verder is in 2020 een aantal uitspraken en nieuwberichten in het Engels vertaald vanwege de grote internationale belangstelling voor die zaken.

Open dag
Met de open dag beoogt de Hoge Raad mensen de kans te geven dichterbij de praktijk van de rechtspraak te komen. In verband met de coronamaatregelen was de open dag in aangepaste vorm: grotendeels online en voor iedereen via een livestream te volgen.

Een klein aantal belangstellenden kon bij een deel van het programma fysiek in het gebouw aanwezig zijn. Onder leiding van een dagvoorzitter was het mogelijk op de open dag op verschillende momenten ‘in gesprek te gaan’ met twee raadsheren en een advocaat-generaal. Wat houdt hun werk in? Wat moet je doen om raadsheer of advocaat-generaal te worden? Met welke belangrijke zaken houden zij zich bezig? Wat is raadkameren? Al deze vragen kwamen aan bod.

Tijdens een ‘normale open dag’ staat er iemand bij het schilderij ‘Hoge Raad’ van Helen Verhoeven in de ontvangstruimte in het gebouw van de Hoge Raad om uitleg te geven over wat er allemaal op het schilderij te zien is. Dat werd in 2020 online gedaan. Op de website kon de bezoeker de afbeelding van het schilderij vergroten en er met de muis overheen gaan. Op verschillende interessante plekken op het schilderij verscheen dan een toelichting. Dit onderdeel heeft inmiddels een vaste plek gekregen op de website van de Hoge Raad.

Ook was het mogelijk om op de open dag virtueel een kijkje te nemen in het gebouw. Dat kon al via de virtuele tour maar speciaal voor de open dag zijn drie verschillende rondleidingsvideo’s in en om het gebouw gemaakt. Daarbij komen onder meer de zes beelden voor het gebouw, de spreuk van Hugo de Groot “UBI IUDICIA DEFICIUNT INCIPIT BELLUM” en de grote zittingszaal aan bod. Ook deze video’s hebben een vaste plek gekregen op de website.

Nieuwe website
Op de open dag van de Hoge Raad is de nieuwe website live gegaan. Voorheen had de Hoge Raad drie ‘websites’. De algemene website was een deelsite van www.rechtspraak.nl, de website www.hogeraad.nl was alleen toegankelijk als de ‘processite/digitaal loket’ waar de digitale portalen te vinden waren. Tot slot was er een aparte website voor het online jaarverslag van de Hoge Raad. Deze situatie was onwenselijk. Voor de bezoeker was niet duidelijk welke site welke informatie bood. En geen van de drie sites bood alle informatie. Daarom heeft de Hoge Raad de website www.hogeraad.nl uitgebouwd. Op de nieuwe website zijn de publieksinformatie over de Hoge Raad en het parket bij de Hoge Raad én de digitale portalen geïntegreerd. De site is gebruiksvriendelijk(er), heeft een moderne uitstraling en is makkelijk vind- en doorzoekbaar. Ook is de website goed te bekijken vanaf tablet of telefoon.

Helder Recht
Helder en begrijpelijk taalgebruik is belangrijk waar het gaat om toegankelijkheid van het recht en contact met de samenleving. Rechters moeten helder formuleren, hun uitspraken moeten daardoor duidelijk zijn. Dat geldt ook voor het taalgebruik van de hoogste rechter. In 2018 is de Hoge Raad daarom gestart met het project Helder Recht. Een project dat gericht is op heldere, begrijpelijke en goed leesbare uitspraken en conclusies, zodat de overwegingen en de beslissingen helder en trefzeker voor het voetlicht worden gebracht. Het project Helder Recht is in 2019 en ook in 2020 voortgezet met een serie workshops voor raadsheren en advocaten-generaal, medewerkers van het wetenschappelijk bureau en van het gerechtssecretariaat. Ook is de workshop ‘begrijpelijk juridisch schrijven’ opgenomen in het introductie- en inwerkprogramma voor nieuwe medewerkers van het wetenschappelijk bureau.

Studenten en scholieren
Via de contacten met ProDemos Huis voor democratie en rechtsstaat, worden educatieve programma’s aangeboden waaraan de Hoge Raad meewerkt. Zo worden er doorgaans met enige regelmaat symposia in het gebouw van de Hoge Raad gehouden en heeft de Hoge Raad contacten met universiteiten, hogescholen en middelbare scholen waardoor vele groepen studenten en scholieren de Hoge Raad bezoeken. In verband met de coronamaatregelen heeft de Hoge Raad daaraan in 2020 in zeer beperkte mate uitvoering kunnen geven. Wel heeft de Hoge Raad in februari 2020 meegewerkt aan de jaarlijkse docentendag maatschappijleer: door medewerking aan de informatiemarkt in de Grote Kerk waarbij ook in gesprek kon worden gegaan met een raadsheer én de ontvangst van een aantal docenten in het gebouw van de Hoge Raad.

Publiceren oude arresten
In 2020 heeft de Hoge Raad verdere stappen gezet om te komen tot het publiceren op internet van een groot aantal belangrijke oude arresten. Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten vrijwel uitsluitend plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het als zijn maatschappelijke taak om een aantal belangrijke ‘oude’ arresten (gratis) online beschikbaar te stellen. In 2018 is door de Hoge Raad zelf een eerste aanzet gedaan in de vorm van een lijst van ruim 500 arresten. Anderen zijn in de gelegenheid gesteld om deze lijst aan te vullen. In december 2019 heeft de Hoge Raad de eerste 150 ‘oude’ arresten gepubliceerd, inclusief de bijbehorende conclusies van de advocaten-generaal bij de Hoge Raad. In 2020 is de Hoge Raad verder gegaan met het digitaliseren van de belangrijkste oude arresten. In mei 2020 zijn 75 oude arresten gepubliceerd waaronder de civiele arresten Felix/Aruba, Holland Nautic/Decea en De Bourbon Naundorff en de fiscale arresten Unilever en Ex-warrantlening. In september 2020 volgden nog eens 100 arresten, met onder meer de civiele arresten ‘Tandartsen’ (1958), ‘Osby’ (1981), ‘Overstekende ree’ (1983) en ‘Desdochters’ (1992) , de strafarresten ‘Hoornse taart’ (1911), ‘Azewijnse paard’ (1915) ‘Elektriciteit’ (1921) en ‘Oude Kijk in ’t Jatstraat’ (1932) en het fiscale arrest ‘Autokosten’ (1979). In december 2020 werden 75 arresten toegevoegd, waaronder de civiele arresten ‘Frascati Ensemble’ (1914), ‘Quint/Te Poel’ (1959), ‘Harmonisatiewet’ (1989), ‘Van Geest/Nederlof’ (1990/1991) en ‘Wrongful birth’ (1997), de strafarresten ‘Aflatoxinepinda’s’ (1993), ‘Zwolsman’ (1995) en ‘Pikmeer I’ (1996) en de fiscale arresten ‘Boete is ‘criminal charge’, art. 6 EVRM’ (1990), ‘Boete na transactie voor hetzelfde feit’ (1990) en ‘Ontvanger aansprakelijk voor inspecteur’ (1990). Het totale aantal gepubliceerde oude arresten ligt daarmee op zo’n 400. In 2021 gaat de Hoge Raad verder met het digitaliseren van de belangrijkste oude arresten.

Hoge Raad op social media
De Hoge Raad gebruikt Twitter al geruime tijd voor de zakelijke communicatie en als instrument binnen de persvoorlichting. De Hoge Raad heeft inmiddels ruim 31.000 volgers op Twitter. Ook is de Hoge Raad te vinden op meer social media, zoals een zakelijk account op LinkedIn (ruim 26.000 volgers) en op Facebook en Instagram (ruim 1400 volgers). Aanwezig zijn op sociale media biedt verschillende kansen en mogelijkheden. Het is daarmee mogelijk meer te differentiëren in boodschappen en doelgroepen en er kan op deze manier in de actualiteit meer het nieuws en het verhaal van de Hoge Raad worden gedeeld.